در سالهای گذشته و به مناسبت‏های مختلف، برخی چهره‏های نسبتاً موجه، عکس‏العمل‏های عجیب و غریبی نسبت به فضای اجتماعی و فرهنگی کشور نشان داده‏اند که متضمن انتقاد از وضعیت موجود بوده است. این انتقادات دسته‏بندی‏های مختلفی دارند که برخی از آنها واقعی و برخی دیگر فاقد هر گونه پایه منطقی هستند. درکنار مشکلات اقتصادی متعددی که در سالهای مختلف گریبانگیر کشور بوده است، اشاراتی تند و تیز به اوضاع فرهنگی جامعه نیز شده است.

برخی آقایان ـ البته دلسوز ـ با مشاهده نابهنجاری‏های اجتماعی و بعضی جلوه‏های ـ به زعم ایشان ـ نامطلوب در میان جوانان، به مقایسه سالهای پیش و پس از انقلاب پرداخته و ابراز می‏دارند که : جوانانی که در دوره طاغوت تربیت شده بودند، انقلاب کردند و جبهه‏ها را اداره نمودند و بسیاری از ایشان شهید شدند و جوانانی که پس از انقلاب تربیت شدند اینگونه‏اند. اشاره اینان نیز نوعاً به وضعیت حجاب دختران و پوشش پسران است. نتیجه‏ ضمنی و البته صریح این تلقی ـ که طرفدارانش نیز اندک نیستند ـ این خواهد بود که رژیم پهلوی شهیدپرور بود و جمهوری اسلامی ... !!

از جهات متعددی می‏توان به این قضیه نگریست. در نخستین نگاه، این پرسش مطرح می شود که آیا حقیقتاً حکومت پهلوی به دنبال تربیت نسل انقلابی و مبارزه‏جو بود؟ آیا محمدرضا پهلوی در اندیشه ساخت جوانانی بود که مثلاً در نهایت به مقام "شهادت" نائل آیند؟ پرواضح است که چنین نبوده است. نگاهی،‌ حتی سطحی،  به رفرماسیون پهلوی‏ها نشان می‏دهد که آنها در پی ساختن چه جامعه‏ای بودند. اینکه پهلوی‏ها در پی وسترنیزه کردن جامعه ایرانی بودند، آنچنان عیان است که منکر ندارد. در آن روزگار، آنها به این ایمان رسیده بودند که یگانه نسخه توسعه مملکت، استفاده از فرمول غربی است و بر این اساس نیز اقتصاد و فرهنگ و اجتماع را استخوان‏بندی کرده بودند. آشکار است که تربیت دینی و انقلابی ـ به معنایی که ما می‏شناسیم ـ در دستور کار حکومت محمدرضا نبود. که اگر اینگونه بود، به یک معنا، وقوع انقلاب مفهومی نداشت.

حال این پرسش مطرح می‏شود که اگر حکومت پهلوی هدفی برای دینمدار کردن جوانان نداشت، پس اینان چگونه ساخته شدند؟ اصولاً پاسخ گفتن به این پرسش نباید چندان دشوار باشد در صورتیکه با ساختار جامعه ایرانی آشنا باشیم. زندگی سنتی خانواده‏های ایرانی که مبتنی بر مذهب و آموزه‏های دینی است، هیچگاه با تغییر حکومت‏ها رنگ نباخته است. حتی فشارهای حاکمان در مقاطع مختلف نتوانسته ریشه مذهب را در میان ایرانیان بخشکاند. تلاش آشکار رضاخان پهلوی برای زدودن جلوه‏های دینمداری چه نتیجه‏ای بدنبال داشت؟ به موازات این خصیصه ذاتی و دائمی، وجود علما و اندیشمندان فعال و دردمند، که سازندگی فکری جوانان مملکت را برای خود رسالتی الهی می‏دانستند، معنابخش ذات مذهبی ایرانیان بود. در آن روزگار سخت که برای هر سخنور و اندیشمندی عیان بود که پس از هر سخنرانی، بایستی چند صباحی را در خدمت ساواک باشد، احساس عمل به تکلیف، مانع از محافظه‏کاری و عافیت‏جویی می‏شد. تلاش خستگی‏ناپذیر گروهی از فرزانگان بود که تفکر انقلابی را در میان جوانان این سرزمین عمومیت بخشید.

با این اوصاف، شایسته نیست آنهایی که در سالهای پس از انقلاب، وظیفه ساختن جوانان دینمدار را بر گرده داشتند، با فرافکنی همه چیز را به باد فراموشی بسپارند. به جای طرح این قبیل موضوعات به اندیشه باشند که چگونه در آن شرایط نفس‏گیر، آن همه تولید در فرهنگ دینی اتفاق می‏افتاد و امروز با اینهمه فرصت‏های فراخ، از رویدادهای  فوق‏العاده خبری نیست.

منتقدینی، که وصفشان رفت، به این نکته بیندیشند که چرا با گذشت سه دهه از انقلاب اسلامی، هنوز هم آثار فکری و فرهنگی دهه چهل و پنجاه، بهترین منابع محسوب می‏شوند؟ آیا امروز اثری هم‏پایه با حماسه حسینی خلق شده است؟ و آیا برای مطهری و شریعتی بدیلی به میدان آمده‏اند؟ اگر آمده‏اند تاثیرشان کو؟

چنین به نظر می‏رسد که طلایه‏داران جامعه، اعتماد به نفس لازم را برای فرهنگ‏سازی و به تبع آن سازندگی اجتماعی و اقتصادی کشور ندارند و برای غلبه بر این ضعف اساسی، می بایست به جوانان پس از انقلاب میدان دهند تا مجدداً شاهد بازیابی آن انگیزه انقلابی باشند. بدین ترتیب خواهند دید که چگونه نسل امروز، بالنده‏تر و پرخروش‏تر از نسل دهه 50، مرزهای ترقی را می‏پیمایند ؟

http://asretadbir.blogfa.com

 نوشته شده توسط نشریه چشمه در شنبه 86/12/4 و ساعت 12:12 صبح | نظرات دیگران()